«Τι γνωρίζει το ψάρι για το νερό μέσα στο οποίο ζει;»
Άλμπερτ Αϊνστάιν
Αν απορείς, φίλτατε αναγνώστη, για ποια αιτία μιλάμε, τότε είτε είσαι
απολύτως ηλίθιος είτε είσαι μέρος του προβλήματος (αν και αυτό είναι
ταυτολογία, αφού οι ηλίθιοι είναι πάντα μέρος του προβλήματος).
Η αιτία υπάρχει, όπως και πολλές αφορμές έχουν υπάρξει και θα
υπάρξουν ακόμα περισσότερες. Όμως επανάσταση δεν υπάρχει, γιατί δεν
υπάρχουν επαναστάτες.
Μια πρώτη προσέγγιση σε αυτή την τόσο χαρακτηριστική έλλειψη μπορούμε να κάνουμε γλωσσολογικά, ανοίγοντας ένα λεξικό.
Τι εστί επανάσταση;
επανάσταση (η) ουσ. [<αρχ. επανάστασις < επανίσταμαι]
ομαδική εξέγερση κατά της εξουσίας ή του καθεστώτος || (μτφ) προσπάθεια ή
επίτευξη ριζικής αλλαγής των καθιερωμένων.
Από το Μείζον Ελληνικό Λεξικό – Τεγόπουλος, Φυτράκης.
(Σιγά μην χρησιμοποιούσα το λεξικό του Μπαμπινιώτη.)
Ομαδική εξέγερση λοιπόν. Ο λεξικογράφος θα μπορούσε να είχε γράψει
και λαϊκή εξέγερση. Έτσι πιστεύω θα ήταν πιο ακριβής, όσο ακριβής μπορεί
να είναι κάποιος άνθρωπος με τις λέξεις.
Ως ομαδική εξέγερση μπορεί να εννοηθεί τότε και το πραξικόπημα των συνταγματαρχών.
Ποια ήταν η διαφορά ανάμεσα στις δύο στρατιωτικές παρεμβάσεις;
Δεν μπορούμε να πούμε ότι αρκεί η λαϊκή υποστήριξη. Γιατί δεν ήταν
λίγοι και αυτοί που υποστήριξαν την «επανάσταση» του Παπαδόπουλου, με
τις πράξεις τους ή με τη σιωπή τους. Αυτοί οι ίδιοι που αναπολούν
εκείνες τις εποχές, τότε που «ο κόσμος είχε τη δουλίτσα του» -αρκεί να
μη μιλούσε.
Η διαφορά, αυτό που θα δείξει και τι είδους στρατιωτική επέμβαση
έγινε στην Αίγυπτο, είναι ότι ο στρατός –στην πρώτη περίπτωση, στην
Πορτογαλία- παρενέβη για να γίνουν εκλογές, ενώ στη δεύτερη περίπτωση
–στην Ελλάδα- ο στρατός παρενέβη για να βάλει στο γύψο τη δημοκρατία.
Και για να είμαστε ακριβοδίκαιοι πρέπει να αναρωτηθούμε αν η
επανάσταση στην Κούβα, ήταν επανάσταση ή δικτατορία, εφόσον ποτέ δεν
ρωτήθηκε ο λαός της, αν θέλει –ή αν συνεχίζει να θέλει- να έχει για
πρόεδρο τον Κάστρο.
«Ο δρόμος για τη δικτατορία είναι στρωμένος με καλές προθέσεις».
Οπότε, για να περιγράψουμε την επανάσταση, ίσως είναι καλύτερο να
πούμε «λαϊκή ομαδική εξέγερση με σκοπό την αποκατάσταση της
δημοκρατίας».
(Ας θεωρήσουμε τη δημοκρατία ως αυταπόδεικτο αξίωμα και γενική αξίωση, για να μην μπλεχτούμε περισσότερο.)
Συνεχίζοντας με το λεξικό συναντάμε το «κατά της εξουσίας ή του καθεστώτος».
Δεν χρειάζεται να ψάξουμε πολύ για να βρούμε ποια είναι η εξουσία,
παγκόσμια και αδυσώπητη, στις μέρες μας: Η οικονομική εξουσία ή αλλιώς
νεοφιλελευθερισμός ή αλλιώς παγκόσμια οικονομία ή αλλιώς ελεύθερη αγορά ή
αλλιώς «τρώει ο ένας, μαζεύουν ψίχουλα οι δεκαεννιά και πεθαίνουν από
την πείνα οι ογδόντα».
Όποιος πιστεύει ότι η εξουσία είναι στα χέρια του εκάστοτε
πρωθυπουργού (Έλληνα, Γερμανού ή Ρώσου), τότε μάλλον θα πιστεύει και ότι
οι μαριονέτες έχουν ψυχή και βούληση.
Αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα, σχετικά με την έλλειψη επαναστατών: Πως
μπορείς να εξεγερθείς ενάντια σε κάτι τόσο άυλο, παγκόσμιο και
δυσπρόσιτο, όσο η παγκόσμια οικονομία;
Και δεύτερο: Πως μπορείς να εξεγερθείς ενάντια σε κάτι το οποίο σε έχει διαποτίσει ως τα βάθη της ύπαρξης σου;
«Τι ξέρει το ψάρι για το νερό μέσα στο οποίο ζει;» ρωτούσε ο θείος Αλβέρτος.
Το δικό μας νερό είναι η νεοφιλελεύθερη οικονομία.
Είναι τα ψώνια από το σούπερ-μάρκετ, είναι τα φτηνά έπιπλα και
προϊόντα των πολυεθνικών, είναι η τεχνολογία, όπως τη ζούμε στην
καθημερινότητα μας, είναι τα ρούχα που κατασκευάζουν οι τριτοκοσμικοί,
είναι το διαδίκτυο που χρησιμοποιούμε για να κοινωνούμε τις ιδέες μας
(και για να μας παρακολουθούν μέσω αυτού), είναι η αστικοποίηση, είναι η
παγκόσμια απολιτική κουλτούρα, είναι η συνεχής υποβάθμιση της εργασίας
και της αμοιβής, είναι η απαγόρευση της ιστορίας μέσω της φυλετικής
αχρωματοψίας (βλ. Ο μετα-ρατσισμός του θαυμαστού καινούριου κόσμου μας), είναι η γκετοποίηση της εθνικότητας με το πρόσχημα της παγκόσμιας ενότητας.
Πως μπορούμε να εξεγερθούμε ενάντια στον εαυτό μας;
Εκεί επέρχεται το μτφ, το μεταφορικό νόημα της «επανάστασης», όπως την αναφέρει το λεξικό:
«Προσπάθεια ή επίτευξη ριζικής αλλαγής των καθιερωμένων»
Αν η επανάσταση δεν είναι ριζική θα είναι μάταιη, φρούδα, ημιτελής, άσκοπη.
Αν οι μισοί κάτοικοι του πλανήτη συνεχίζουν να πεινάνε για να μπορούν
οι άλλοι μισοί να πληρώνουν διαιτολόγο για να αδυνατίσουν, τότε δεν
είναι επανάσταση, είναι αυτοκαταστροφή με χρονοκαθυστέρηση.
Και το ρολόι του κόσμου χτυπάει μεσάνυχτα. Ή παρά πέντε.
Το 2050 (δεν είναι τόσο μακριά όσο φαντάζεστε, τα παιδιά μας θα είναι
μεσήλικες και τα εγγόνια μας θα είναι έφηβοι, εμείς γέροι ή νεκροί) ο
πληθυσμός της Γης θα έχει διπλασιαστεί. Τα εγγόνια μας
θα μεγαλώσουν σε έναν κόσμο όπου τα μισά άγρια ζώα θα έχουν
εξαφανιστεί. Ίσως να παρακαλούν για ένα «ηλεκτρικό σκύλο», ως
κατοικίδιο, όπως προέβλεψε και ο Dick.
Αυτό θα αφορά μόνο στο είκοσι (και πολύ λέω) τοις εκατό. Οι
υπόλοιποι, όλοι τριτοκοσμικοί πλέον, θα πολεμάνε για να εξασφαλίσουν
λίγη τροφή και λίγο πόσιμο νερό.
Η απόγνωση δεν θα οδηγήσει σε επανάσταση. Θα οδηγήσει σε σφαγή. Και
από τη σφαγή κανείς δεν βγαίνει νικητής. Πέρα από αυτούς που πάντα είναι
«η εξουσία ή το καθεστώς».
Για να τελειώνω και να μη σας καθυστερώ από τις περιπλανήσεις σας στο
διαδίκτυο, η επανάσταση δεν μπορεί παρά να είναι λαϊκή ομαδική
εξέγερση, δεν μπορεί παρά να είναι ριζική αλλαγή των καθιερωμένων.
Πως ακριβώς θα γίνει δεν μπορώ να σας πω, γιατί εγώ συνεχίζω να ζω μες στο νερό.
Το μόνο που είμαι σίγουρος είναι ότι οι λέξεις (επανάσταση,
δικαιοσύνη, ελευθερία, δημοκρατία κλπ) είναι σαν τις τσίχλες: Όσο
περισσότερο τις μασάς τόσο χάνουν τη γεύση τους.
